منابع مقالات علمی : بررسی ارتباط میان مؤلفه های کیفیت زندگی کاری با میزان رضایت و …
۲-۴-۱-۱. ریشه‌های فیزیولوژیکی مفهوم استرس ۴۶
۲-۴-۱-۲. تعاریف استرس ۴۷
۲-۴-۱-۳. منابع و عوامل استرس ۴۸
۲-۴-۱-۴. اندازه‌گیری استرس ۴۹
۲-۴-۱-۶. مدلهای استرس ۴۹
۲-۴-۲. استرس شغلی ۵۱
۲-۴-۲-۱. تعریف استرس شغلی ۵۱
۲-۴-۲-۲. مدلهای استرس شغلی ۵۲
۲-۴-۲-۳. عوامل ایجاد استرس شغلی ۵۳
۲-۴-۲-۴. استرس شغلی در کتابداران ۵۵
۲-۵. پیشینه پژوهش ۵۶
۲-۵-۱. روش جستجوی پیشینه‌ها ۵۶
۲-۵-۲. نتایج حاصل از جستجوی پیشینه‌ها ۵۹
۲-۵-۳. پیشینه در داخل ۶۰
۲-۵-۴. پیشینه در خارج ۶۴
۲-۶. جمع‌بندی فصل ۷۱
فصل سوم: روش پژوهش ۷۳
۳-۱. مقدمه ۷۳
۳-۲. روش پژوهش ۷۳
۳-۳. جامعه و نمونه آماری ۷۴
۳-۴. نمونه‌گیری ۷۴
۳-۵. ابزارهای گردآوری اطلاعات ۷۴
۳-۵-۱. پرسشنامه کیفیت زندگی کاری (QWL) ۷۵
۳-۵-۲. پرسشنامه رضایت شغلی ۷۶
۳-۵-۳. پرسشنامه استرس شغلی ۷۷
۳-۶. روایی و پایایی ابزارهای پژوهش ۷۷
۳-۶-۱. روایی ابزار پژوهش ۷۸
۳-۶-۲. پایایی ابزار پژوهش ۷۸
۳-۷. توزیع پرسشنامه ۷۹
۳-۷-۱. کتابخانههای وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران ۸۰
۳-۷-۲. کتابخانههای وابسته به نهاد کتابخانههای عمومی کشور ۸۰
۳-۷-۳. پرسشنامه‌های تکمیل‌نشده و نسبت پاسخ‌ها ۸۰
۳-۸. ابزار پرسشنامه برخط ۸۱
۳-۸-۱. مزایای استفاده از پرسشنامه‌های برخط ۸۱
۳-۸-۲. معایب استفاده از پرسشنامه‌های برخط ۸۱
۳-۸-۳. ارزیابی و انتخاب ابزار پرسشنامه برخط ۸۲
۳-۹. ملاحظات اخلاقی ۸۳
۳-۱۰. روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات ۸۳
۳-۱۱. جمع‌بندی فصل ۸۴
فصل چهارم: یافته‌های پژوهش ۸۶
۴-۱. مقدمه ۸۶
۴-۲. اطلاعات جمعیت‌شناختی ۸۶
۴-۲-۱. اطلاعات جمعیت‌شناختی: وابستگی سازمانی ۸۶
۴-۲-۲. اطلاعات جمعیت‌شناختی: جنسیت ۸۷
۴-۲-۳. اطلاعات جمعیت‌شناختی: رشته تحصیلی ۸۸
۴-۲-۴. اطلاعات جمعیت‌شناختی: سطح تحصیلات ۸۹
۴-۲-۵. اطلاعات جمعیت‌شناختی: تجربه یا سابقه کاری ۸۹
۴-۲-۶. اطلاعات جمعیت‌شناختی: بخش یا محل خدمت ۹۱
۴-۳. آمار توصیفی ۹۲
۴-۳-۱. اطلاعات توصیفی مرتبط با کیفیت زندگی کاری کتابداران ۹۳
۴-۳-۲. اطلاعات توصیفی مرتبط با رضایت شغلی کتابداران ۹۴
۴-۳-۲. اطلاعات توصیفی مرتبط با استرس شغلی کتابداران ۹۵
۴-۴. آمار استنباطی ۹۶
۴-۴-۱. آزمون فرضیه‌های تحقیق ۹۷
۴-۴-۱-۱. آزمون فرضیه‌ی اول ۹۷
۴-۴-۱-۲. آزمون فرضیه‌ی دوم ۱۰۱
۴-۴-۲. بررسی سؤالات پژوهش ۱۰۶
۴-۴-۲-۱. بررسی سؤال کلی اول ۱۰۷
۴-۴-۲-۲. بررسی سؤال کلی دوم ۱۰۹
۴-۵. جمع‌بندی فصل ۱۱۱
فصل پنجم: تجزیه و تحلیل نتایج ۱۱۳
۵-۱. خلاصه‌ی پژوهش ۱۱۳
۵-۲. نتیجه‌گیری در مورد فرضیه‌های تحقیق ۱۱۴
۵-۳-۱. فرضیه‌ی اول ۱۱۴
۵-۳-۲. فرضیه‌ی دوم ۱۱۷
۵-۴. نتیجه‌گیری در مورد سؤالات پژوهش ۱۲۰
۵-۴-۱. سؤال کلی اول ۱۲۰
۵-۴-۲. سؤال کلی دوم ۱۲۱
۵-۴-۳. سؤال کلی سوم ۱۲۲
۵-۴-۴. سؤال کلی چهارم ۱۲۳
۵-۵. پیشنهادهای کاربردی پژوهش ۱۲۳
۵-۶. محدودیتهای تحقیق ۱۲۵
۵-۷. پیشنهادهای پژوهشی ۱۲۶
۵-۸. جمع‌بندی فصل ۱۲۷
فهرست منابع و مآخذ ۱۲۹
بخش اول: منابع فارسی ۱۲۹
بخش دوم: منابع انگلیسی ۱۳۳
پیوست‌ها ۱۴۳
پیوست شماره ۱: نمونه نامه ارسال‌شده برای کتابخانههای مورد بررسی از طریق نظام اتوماسیون اداری ۱۴۳
پیوست شماره ۲: نمونه نامه‌ی یادآوری ارسال‌شده از طریق پست الکترونیک ۱۴۴
پیوست شماره ۳: نمونه پرسشنامه مورد استفاده برای گردآوری داده ها ۱۴۵
پیوست شماره ۴: ابزارهای پرسشنامه برخط ۱۵۳
پیوست شماره ۵. کتابخانههای مورد مطالعه ۱۵۴
الف) کتابخانههای وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران ۱۵۴
ب) کتابخانههای عمومی وابسته به نهاد کتابخانههای عمومی کشور ۱۵۵
| برای دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید. |
کلیات پژوهش
در این فصل به علل و انگیزههای پژوهش حاضر پرداخته خواهد شد. ابتدا با ذکر مقدمهای، دلایل انتخاب این موضوع مشخص میشود، و ذکر انگیزهها و آشکار شدن مبانی تحقیق متن را به سمت بیان مسئله تحقیق هدایت خواهد کرد. سؤالات پژوهش، فرضیه ها، توضیحاتی در مورد تحقیق و روند اجرای آن و همچنین تعاریف عملیاتی و قلمرو تحقیق از مسائل دیگری هستند که در این فصل مورد بحث قرار خواهند گرفت. در نهایت نیز چارچوب کلی پایان نامه به طور مختصر تشریح میشود.
۱-۱. مقدمه
امروزه منابع انسانی به عنوان رکن اساسی بقاء، دوام، و پیشرفت یک سازمان در نظر گرفته میشوند که شکست یا موفقیت سازمان در دستیابی به اهدافش تا حد زیادی وابسته به این فاکتور است. همچنین، انسان به عنوان رکن اساسی توسعه، در چارچوب فعالیتهای گروهی و سازمانی خود ایفاگر نقش مهمی است، امروزه رشد و توسعه سازمانها در گرو برگماری صحیح منابع انسانی است. از لحاظ تاریخی، توجه به عامل نیروی انسانی در کارایی بیشتری سازمانها و شرکتها از اواخر نیمه دوم قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شدت گرفته است. از آن زمان تا کنون مدیران همیشه به دنبال راههایی برای بهبود عملکرد کارکنان و در نتیجه کارایی بیشتر سازمان بوده اند. کیفیت زندگی کاری، به عنوان عاملی مهم و تأثیرگذار در افزایش کارایی کارکنان، مفهومی است که نیمه دوم قرن بیستم پا به عرصه مدیریت و سازمان گذاشته است.
مفهوم کیفیت زندگی کاری[۱] مفهومی است که در دهههای اخیر توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است و امروزه این مفهوم به موضوع اجتماعی عمدهای در سراسر دنیا تبدیل شده است. این نظریه در جستجوی شیوه های جدید جهت کمک به برقراری تعادل بین زندگی کاری و زندگی شخصی کارکنان است (میرکمالی و نارنجی ثانی، ۱۳۸۷). کیفیت زندگی کاری به عنوان هر نوع فعالیتی تعریف میشود که در سطوح سازمان انجام میشود و به دنبال اثربخشی سازمانی بیشتر از طریق رشد و ارتقاء منزلت انسانی میباشد. کیفیت زندگی کاری فرایندی است که در طی آن گروههای ذینفع در سازمان یاد خواهند گرفت که چگونه بهتر با یکدیگر کار کنند، چگونه برای خود مشخص کنند که چه فعالیتها، تغییرات و بهبودهایی مطلوب و مؤثر است تا سازمان به بهرهوری بیشتر بهتر دست یابد. کیفیت زندگی کاری می تواند به عنوان کیفیت ارتباط میان کارمندان و سراسر محیط کار تعریف شود. این عبارت جهت توصیف شرایط و انتظارهای کاری اکثر کارکنان در زندگی کاریشان نیز بکار برده میشود (عبدالعزیز[۲] و دیگران، ۲۰۱۱). والتون[۳]، الگویی نظری را برای تبیین کیفیت زندگی کاری تنظیم کرده و هشت مؤلفه (پرداخت منصفانه و کافی، محیط کار ایمن و بهداشتی، تأمین فرصت رشد و امنیت مداوم، قانون گرایی در سازمان، وابستگی اجتماعی زندگی کاری، فضای کلی زندگی، یکپارچگی و انسجام اجتماعی در سازمان کار و توسعه قابلیت‌های انسانی) را برای آن تعریف کرده است (موورد و ریچی[۴]، ۱۹۹۸، ۵۵۰).
از سوی دیگر، موضوع رضایت شغلی و استرس شغلی نیز از مباحثی هستند که در دنیای پر تکاپوی امروز از مباحث مورد توجه پژوهشگران حوزه مدیریت و سازمان از یک طرف و روانشناسان از طرف دیگر میباشند. رضایت شغلی به برداشتی که شخص از کار خود دارد اشاره می کند که دارای عوامل زمینهساز و ایجادکننده فراوانی از قبیل جنبه های درونی (مانند ویژگیهای شخصیتی، احساسات عاطفی، و حالتهای هیجانی) و جنبه های بیرونی (شامل شرایط و ویژگیهای سازمانی، اجتماعی، و فرهنگی) است. این مسئله یکی از عوامل مؤثر در موفقیت شغلی است که باعث افزایش کارایی کارکنان و احساس رضایت فرد میگردد (هارت[۵]، ۲۰۱۰). همچنین، مطالعات صورت گرفته نشان داده است که تقریباً در تمام مشاغل استرس وجود دارد. اما میزان و تأثیر آن به لحاظ نوع و ماهیت استرس و خصوصیات شخصی افراد، در مشاغل گوناگون متفاوت است. شیوع و گسترش استرس در محل کار محققان را بر آن داشته است که به تحلیل گسترده این موضوع در سازمان و تأثیر آن بر عملکرد کارکنان بپردازند. تحقیقات یرکز-دادسن نشان میدهد که با افزایش استرس تا یک حد معین عملکرد افراد افزایش مییابد، و سپس با افزایش این میزان استرس عملکرد آنان کاهش خواهد یافت. در نتیجه مؤثرترین عملکرد در وضعیت استرس زمانی است که میزان استرس در حد متوسط باشد (جاهد بزرگان، ۱۳۸۴).
بررسی و مطالعه ارتباطات میان کیفیت زندگی کاری و رضایت و استرس شغلی در کتابداران می تواند نتایجی را بدست دهد که متعاقباً بر روی عملکرد کتابداران و کیفیت ارائه خدمات در انواع مختلف کتابخانهها اثرگذار باشد. همچنین شناسایی و اولویت‌بندی مؤلفه هایی که تأثیرشان بر میزان رضایت و استرس شغلی کتابداران بیشتر است، چشماندازهای جدیدی را می تواند فرا روی مدیران و سیاستگذاران قرار دهد تا نسبت به این مسئله توجه نشان دهند.
۱-۱-۱. هدف از انجام پژوهش
این پژوهش در پی آن است که رابطه میان مؤلفههای کیفیت زندگی کاری با میزان رضایت شغلی و همچنین استرس شغلی در کتابدارانی که در کتابخانههای عمومی وابسته به نهاد کتابخانههای کشور در شهر تهران و کتابخانههای عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران مشغول به کار هستند را به منظور شناخت مؤلفه های تأثیرگذار بر میزان رضایت و استرس شغلی آنها و در نتیجه بهبود عملکرد آنها در محیط کار و افزایش کیفیت خدمات کتابخانه‌ای بررسی کند.
۱-۲. بیان مسئله
اطلاعات، در دنیای امروز، به یک منبع حیاتی و عاملی با ارزش و یک منبع قدرت برای توسعههای اجتماعی تبدیل شده است. محور اصلی جوامع آینده، بجای ارزشهای مواد، بر مبنای ارزشهای اطلاعاتی خواهد بود، و سرمایه های مادی جای خودشان را به سرمایه های دانشی در اقتصاد ملی خواهند داد. در نتیجه صنایع اطلاعاتی و دانشی نقش مهم‌تری در اقتصاد ملتها ایفا خواهند کرد. اگر کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی را از نخستین مراکز ذخیره، سازماندهی، و بازیابی اطلاعات در جوامع مدرن به شمار آوریم، بنابراین میتوان ادعا کرد که نقش این مراکز در انتقال دانش و اطلاعات و متعاقباً توسعههای اجتماعی انکار ناپذیر است. انواع مختلف کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی، بر اساس نیازهای موجود، شکل گرفتهاند و هرکدام از آنها اهداف خاص خود را دنبال می کنند. در این میان کتابخانههای عمومی به عنوان عاملی تأثیرگذار در دستیابی به توسعهی اطلاعاتی و اجتماعی نقش مهم‌تری نسبت به سایر انواع کتابخانهها دارد.
کتابخانهها، و به خصوص کتابخانههای عمومی، امروزه دارای یک نقش کلیدی در توسعه اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی جوامع بشری هستند. کتابخانههای عمومی به عنوان محیطی پویا، یکی از ابزارهای اصلی توسعه فرهنگی-اجتماعی در جوامع امروزی شناخته شده اند (اشرفی‌ریزی و کاظم‌پور، ۱۳۸۸).
از طرف دیگر، منابع و نیروهای انسانی از اجزاء جدایی ناپذیر و مهم برای پیشبرد اهداف سازمانها میباشند و مطالعه و پژوهش در رابطه با این منابع در محیط کار به نسبت سایر منابع درون سازمانی اهمیت ویژه‌ای دارد (هارت، ۲۰۱۰). نهادهای فرهنگی و آموزشی در شرایط پیچیده و دشوار امروز بدون داشتن نیروی انسانی متعهد و متخصص قادر به پاسخگویی به نیازهای متعدد و روزافزون جامعه و کاربران خود نخواهند بود.
کتابداران کتابخانههای عمومی، سرمایه‌ی انسانی مهمی هستند که دارای نقش اساسی برای موفقیت این نهادها در انجام مأموریت‌ها و دستیابی به اهدافشان خواهند بود، در نتیجه مطالعه موضوعات مرتبط با این گروه جهت افزایش کارایی آنها امری گریزناپذیر است (کونتز و گوبین[۶]، ۲۰۱۰). با توجه به این که دو عامل بسیار مهم رضایت شغلی (اشرفی‌ریزی و کاظم‌پور، ۱۳۸۸) و استرس شغلی (باب‌الحوائجی و پاشازاده، ۱۳۸۹) بر عملکرد کارکنان و کتابداران در کتابخانهها تأثیر بسیار زیادی دارد، شناخت و مطالعه عوامل و مؤلفههای مرتبط و تأثیرگذار بر این دو عامل جهت بهبود عملکرد کتابداران و پیشبرد اهداف سازمانی کتابخانهها مسئله‌ای با اهمیت به نظر میرسد.
بسیاری از محققان بر این باورند که توفیق سازمانها در استفاده مؤثر از منابع انسانی به طور مستقیم متکی به علوم رفتاری کاربردی است. رفتار و نگرشهای کارکنان، عملکرد آنها را در محیط کار کنترل می کند و تمام عواملی که این رفتارها و نگرشها را دستخوش تغییر می کنند باید به نوعی مدیریت شوند تا منابع انسانی سازمان در کارهایشان موفق باشند (هرسی و بلانچارد، ۱۳۷۸). از این رو، توجه به عامل انسانی در سازمانها در علم مدیریت در دهههای اخیر بیشتر مورد توجه واقع شده است و انجام پژوهش-های مرتبط در این زمینه امری مهم در رشد کیفیت و کارایی سازمانها محسوب میشود. در پی تلاش‌های صورت گرفته توسط هاثورن[۷] و پژوهشگران پس از او، مشکلات ناشی از عامل پیچیده انسان با عنوان کیفیت زندگی کاری مورد توجه واقع شده است که به بررسی شرایط واقعی مرتبط با کار و محیط کاری یک سازمان می‌پردازد (میرکمالی و نارنجی ثانی، ۱۳۸۷). کیفیت زندگی کاری، برنامهای جامع و گسترده است که مناسب بودن آن باعث بهبود وضعیت کارکنان و تقویت یادگیری آنها در محیط میشود و پایین بودن کیفیت زندگی کاری آنها تقریباً به همه کارمندان آسیب خواهند رساند.
رضایت شغلی و همچنین استرس شغلی از مهمترین متغیرهای سازمانی تأثیرگذار- چه به طور مستقیم و چه به طور غیر مستقیم- بر عملکرد و رفتار کارکنان در محیط کار میباشند. در وصف میزان اهمیت این متغیرها، همین بس که به تعداد فراوان تحقیقات، مطالعات، و نوشتههای مرتبط با رضایت و استرس شغلی اشاره شود. محیط کتابخانهها- و مخصوصاً کتابخانههای عمومی- با وجود اشتراکات بسیار با فضاهای کاری دیگر شغلها، تفاوتهای متعددی با آنها دارد (بانگ[۸]، ۱۹۸۹). به علاوه، کینمان[۹] (۱۹۹۸) اظهار میدارد که استرس شغلی در میان پنج عامل اصلی مسائل بهداشتی مرتبط با کار در ایالات متحده قرار دارد؛ همچنین، حرفهی کتابداری و اطلاعرسانی اکنون به یکی از حرفههای پراسترس تبدیل شده است (آجالا، ۲۰۱۱). میتوان استنباط کرد که این مسئله نمی تواند تفاوت زیادی در مورد کشور ایران داشته باشد؛ از این رو پرداختن به مسائل و عواملی که بر این دو متغیر سازمانی تأثیرگذار هستند حائز اهمیت خاصی برای مدیران منابع انسانی در این سازمانهاست. بنابراین، این پژوهش در صدد است تا تأثیر کیفیت زندگی کاری، به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار سازمانی، بر روی این دو متغیر سازمانی را بررسی کند.
۱-۳. سؤالات پژوهش
۱-۳-۱. سؤالات کلی
- آیا میان ضرایب همبستگی مؤلفههای کیفیت زندگی کاری با میزان رضایت شغلی کتابداران کتابخانههای عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و نهاد کتابخانههای عمومی کشور تفاوت معنادار وجود دارد؟
- آیا میان ضرایب همبستگی مؤلفههای کیفیت زندگی کاری با میزان استرس شغلی کتابداران کتابخانههای عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و نهاد کتابخانههای عمومی کشور تفاوت معنادار وجود دارد؟
- کدام یک از مؤلفه های کیفیت زندگی کاری از طریق رگرسیون چندگانه قادر به پیش بینی رضایت شغلی کتابداران کتابخانههای عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و نهاد کتابخانههای عمومی کشور میباشند؟
- کدام یک از مؤلفه های کیفیت زندگی کاری از طریق رگرسیون چندگانه قادر به پیش بینی استرس شغلی کتابداران کتابخانههای عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و نهاد کتابخانههای عمومی کشور میباشند؟