پایان نامه:تأثیر نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان دبیرستانهای شهرستان قائم‌شهر
عنوان:
تأثیر نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان دبیرستانهای شهرستان قائم‌شهر
استاد راهنما:
دکتر رضا یوسفی
زمستان ۱۳۹۳
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ۱
فصل اول : کلیات تحقیق
۱-۱- مقدمه. ۳
۱-۲- بیان مساله. ۴
۱-۳- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش ۶
۱-۴- اهداف پژوهش ۸
۱-۴-۱- هدف کلی : ۸
۱-۴-۲- اهداف جزیی : ۸
۱-۵- سؤالات پژوهش ۹
۱-۵-۱- سؤال اصلی: ۹
۱-۵-۲-سؤالات فرعی : ۹
۱-۶- متغیرهای پژوهش ۱۰
۱-۶-۲- متغیر وابسته. ۱۰
۱-۷- تعاریف مهم اصطلاحات. ۱۰
۱-۷-۱ تعاریف مفهومی ۱۰
۱-۷-۲- تعاریف عملیاتی ۱۲
فصل دوم : ادبیات و پیشینه تحقیق
۱-۶-۱- متغیر مستقل ۱۰
۲-۱- نقش فناوری اطلاعات در ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت. ۱۴
۲-۲- مزایای استفاده از فناوری در تعلیم و تربیت. ۱۶
۲-۳- ابزارهای فناوری در تعلیم و تربیت. ۲۴
۲-۴- وظایف نهادهای مسئول. ۲۵
۲-۵- تعلیم و تربیت در عصر فناوری اطلاعات. ۲۶
۲-۶- ادغام دانش فناوری با دانش محتوا و هنر تدریس ۳۰
۲-۷- آموزش و یادگیری الکترونیکی در مدارس. ۳۴
۲-۷-۱- ضرورت آموزش و یادگیری الکترونیکی در مدارس. ۳۵
۲-۷-۲- مزایای آموزش و یادگیری الکترونیکی در مدارس. ۳۵
۲-۷-۳- موانع و چالش های آموزش و یادگیری الکترونیکی ۳۶
۲-۷-۴- تأثیر آموزش الکرونیکی در بهبود آموزش معلمان. ۳۷
۲-۸- تکنولوژی آموزشی کلید یادگیری پایدار. ۳۷
۲-۹- وب کوئست ابزاری برای یادگیری ۴۱
۲-۱۰- آشنایی با سیستم‌های مدیریت یادگیری نرم افزارها ۴۶
۲-۱۱- برانگیختن دانش آموزان به استفاده از فناوری یادگیری ۴۸
۲-۱۲- تأثیر کاربرد فن آوری اطلاعات و ارتباطات در یادگیری ریاضی ۵۶
۲-۱۳- دلایل استفاده از چند رسانه‌ای در آموزش. ۶۰
۲-۱۴- نرم افزارهای آموزشی ۶۱
۲-۱۵- ضرورت طراحی نرم افزارهای آموزشی(چند رسانه‌ای) ۶۲
۲-۱۶- انواع نرم افزارهای آموزشی ۶۴
۲-۱۷- نرم افزارهای بکارگیری در مدارس هوشمند. ۶۴
۲-۱۸- اثربخشی و پایداری تأثیر استفاده از چند رسانه‌ای بر خود تنظیمی ۶۸
۲-۱۹- پیشینه پژوهش ۷۰
۲-۱۹-۱- پیشینه داخل کشور. ۷۰
۲-۱۹-۲- پیشینه در خارج کشور. ۷۲
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
۳-۱- روش تحقیق ۷۸
۳-۲- جامعه آماری ۷۹
۳-۳- نمونه آماری ۷۹
۳-۴- روش نمونه گیری ۸۰
۳-۵- روش ها و ابزار جمع آوری اطلاعات. ۸۰
۳-۶- قابلیت اعتماد ( پایایی ) ابزار تحقیق ۸۱
۳-۷- اعتبار ( روایی ) ابزار تحقیق ۸۲
۳-۸- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها ۸۲
فصل چهارم : تجزیه وتحلیل یافته‌های پژوهش
۴-۱- مقدمــه. ۸۴
۴-۲ آمار توصیفی ۸۵
۴-۳ آمار استنباطی ۸۹
فصل پنجم : نتایج و پیشنهادات
۵-۱- خلاصه‌ی تحقیق ۹۸
۵-۳- بحث و نتیجه‌گیری ۹۸
۵-۳-۱- نتایج توصیفی ۹۸
۵-۳-۲-نتایج تحلیلی ۹۹
۵-۴- محدودیت‌های تحقیق ۱۰۰
۵-۴-۱- محدودیت‌های در کنترل محقق ۱۰۰
۵-۴-۲- محدودیت‌های خارج از کنترل محقق ۱۰۱
۵-۶- پیشنهادات. ۱۰۱
۵-۶-۱- پیشنهادات مبتنی بر نتایج تحقیق ۱۰۱
۵-۶-۲- پیشنهادات مبتنی بر تجارب محقق ۱۰۲
۵-۶-۳- پیشنهادات برای محققان بعدی ۱۰۳
فهرست منابع. ۱۰۴
پیوست‌ها ۱۰۹
چکیده انگیسی.۱۱۲
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول۲-۱- نقش دانش‌آموزان در کلاس‌های یادگیری مبتنی بر جست وجو. ۴۳
جدول۲-۲-نقش معلم در کلاس‌های یادگیری مبتنی بر جست وجو. ۴۶
جدول ۳-۱- جامعه آماری به تفکیک جنسیت. ۷۹
جدول ۳-۲- حجم نمونه به تفکیک جنسیت. ۸۰
جدول ۳-۳- ساختار پرسشنامه. ۸۱
جدول۴-۱ : توزیع و درصد فراوانی آزمودنی‌ها بر مبنای جنسیت. ۸۵
جدول۴-۲:-توزیع و درصد فراوانی مربوط به وضعیت تأهل آزمودنی‌ها ۸۶
جدول۴-۳ : توزیع و درصد فراوانی مربوط به سطح تحصیلات. ۸۷
جدول۴-۴ : توزیع و درصد فراوانی آزمودنی‌ها بر مبنای سابقه تدریس ۸۸
جدول۴-۵- آزمون نرمال بودن متغیرها ۸۹
جدول۴-۶-آمار توصیفی برای یادگیری درس ریاضی ۹۰
جدول۴-۷- آزمون تی تست برای متغیر یادگیری درس ریاضی ۹۰
جدول۴-۸ – آمار توصیفی برای سرعت یادگیری درس ریاضی ۹۱
جدول۴-۹- آزمون تی تست برای سرعت یادگیری ۹۱
جدول۴-۱۰- آمار توصیفی برای یادگیری معنادار درس ریاضی ۹۲
جدول۴-۱۱-آزمون تی تست برای یادگیری معنادار. ۹۲
جدول۴-۱۲- آمار توصیفی برای دقت یادگیری ۹۲
جدول۴-۱۳ – آزمون تی تست برای دقت یادگیری ۹۳
جدول۴-۱۴- آمار توصیفی برای علاقه مندی به حل مسائل ۹۳
جدول۴-۱۵-آزمون تی تست برای علاقه مندی به حل مسائل ۹۴
جدول۴-۱۶- آمار توصیفی برای علاقه مندی به توضیح مسائل ۹۴
جدول۴-۱۷- آزمون تی تست برای علاقه مندی به توضیح مسائل ۹۵
جدول۴-۱۸- آزمون فریدمن ۹۶
فهرست نمودار
عنوان صفحه
نمودار ۲-۱- چاچوب TP & CK و اجزای دانش ( دنیس ، ۲۰۱۰) ۳۴
نمودار ۴-۱ : درصد فراوانی آزمودنی‌ها بر مبنای جنسیت. ۸۵
نمودار ۴-۲ : توزیع و درصد فراوانی مربوط به وضعیت تأهل آزمودنی‌ها ۸۶
نمودار ۴-۳: توزیع و درصد فراوانی مربوط به گروه سطح تحصیلات آزمودنی‌ها ۸۷
نمودار ۴-۴ : توزیع و درصد فراوانی مربوط به سابقه تدریس آزمودنی‌ها ۸۸
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر نرمافزارهای چند رسانه‌ای بر یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان دبیرستانهای شهرستان قائم شهر و ارائه چارچوب مفهومی برای یادگیری درس ریاضی انجام گرفت . برای پاسخ به پرسش اصلی پژوهش، با بررسی ادبیات موجود در حوزه فناوری اطلاعات و نرمافزارهای آموزشی پنج فرضیه با متغیر مستقل نرم افزارهای چند رسانه‌ای و وابسته یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان تدوین شد. این تحقیق با روش توصیفی – پیمایشی انجام شد . جامعه آماری آن تعداد ۱۵۲ نفر ( ۶۷ نفر زن و ۸۵ نفر مرد ) دبیران ریاضی مدارس شهرستان قائم‌شهر در سال ۱۳۹۳ بودند. حجم نمونه با بهره گرفتن از جدول کرجسی و مورگان ۱۰۷ نفر ( ۴۷ نفر زن و ۶۰ نفر مرد ) بود که این تعداد نمونه به روش نمونه گیری تصادفی – طبقه‌ای تعیین شده‌اند. ابزار گرد آوری اطلاعات شامل پرسشنامه محقق ساخته‌ای متشکل از ۳۰ سؤال بسته برای متغیرهای افزایش سرعت یادگیری ، یادگیری معنادار، دقت یادگیری ، علاقه‌مندی به حل مسائل و علاقه‌مندی به توضیح مسائل درس ریاضی دانش‌آموزان می‌باشد. روایی ابزار توسط اساتید راهنما ، متخصصان و صاحب نظران در حوزه برنامه‌ریزی آموزشی و روانشناسی مورد تایید قرار گرفته و پایایی ابزار به روش آلفای کرونباخ ۰٫۹۲ برآورد شده است . به منظور تجزیه و تحلیل آماری معیارهای چون فراوانی برحسب تعداد ، درصد ، نمودار و آزمون کولموگروف اسمینوف برای تعیین نرمال بودن متغیرها ، آزمون t جهت ر
د یا تایید فرضیه ها استفاده گردید.نتایج حاصل از آزمون t تأثیر بین متغیر مستقل نرمافزارهای چند رسانه‌ای و وابسته یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان نشان داد.
فصل اول
کلیات پژوهش
۱-۱- مقدمه
دوران نوینی در عرصه حیات اجتماعی که به جامعه اطلاعاتی مشهور است آغاز شده که زندگی بشر، مناسبات آن ، آموزش و پرورش و رسالت آن را تحت تأثیر قرار داده است. پیشرفت‌های فن آوری منجر به تحولاتی در صلاحیت‌ها و شایستگی‌های مورد نیاز و متناسب با دنیای متغیر فعلی در دانش‌آموزان گشته است. صلاحیت‌هایی که امروزه مطرح هستند عبارتند از تفکر انتقادی ، صلاحیت‌های عمومی ، حل مساله و تصمیم گیری ( قورچیان ، ۱۳۸۲).
نیاز به نیروی متخصص در جوامع امروزی با توجه به رشد تکنولوژی در ابعاد مختلف صنعتی ، کشاورزی ، ارتباطات و فن‌آوری‌های نوین در علم رایانه و نرمافزارهای آن می‌طلبد جهت آموزش نسل آینده از ابزارهای روزآمد که توانایی بکارگیری حواس مختلف در عین حال داشتن جذابیت ، مورد استفاده قرار گیرد. با ظهور شبکه رایانه‌ای و توسعه ارتباطات ، عصر اطلاعات جامعه بشری را با رویکرد‌های جدید در کلیه ابعاد به ویژه در بعد آموزش و پرورش مواجه می‌سازد. در این عصر مفاهیم صنعتی آموزش فرایندهای یاددهی یادگیری ، نقش معلم و متعلم به کلی دگرگون شده است ( نیاز آذری ، ۱۳۸۳).
کاربرد فن‌آوری با گسترش رسانه‌ها و سپس چند رسانه‌ای‌ها دچار تحول شد. تکامل ابزارها و پیچیده شدن ابعاد ساختاری و محیطی و به کارگیری آنها و شکل گرفتن واحدهایی از مفاهیم علمی و مبتنی بر ابزار به ایجاد حوزه‌ای به نام « فن آوری آموزشی » منجر شد ( امیر تیموری ، ۱۳۸۶).
امروزه این شیوه‌ها از طریق افزایش توجه به نقشی که فناوری‌های یادگیری در رشد آموزش و تغییر مدارس ایفا می کند دنبال می‌شود. فناوری‌های جدید می‌توانند برنامه‌های جذابی را که براساس واقعیت‌های موجود هستند به کلاس درس ببرند و با فراهم آوردن وسایل کمک آموزشی یادگیری را قوت ببخشند. دانش‌آموزان می‌توانند با بهره‌گیری از این فناوری‌ها ، درباره اجرای خود بازخورد دریافت کنند ، بازتاب افکار و ایده‌های خود را ببینند و آنها را مجدداً بررسی کنند.
۱-۲- بیان مساله
امروزه از آموزش و پرورش انتظار می رود تا موجبات یادگیری فعال و مشارکتی بین دانش آموزان را فراهم آورد . برای محقق شدن چنین رویکردی به ناچار نیاز به تغییر رویه‌های سابق است. شیوه های آموزش قدیمی مسلماً پاسخگوی نیاز های آموزشی متغیر عصر جدید نیست ، بنابراین یکی از تلاش‌های سازمان‌های آموزشی باید در ارتباط با فن آوری اطلاعات و ارتباطات و کاربرد آن در برنامه درسی باشد (نیاز آذری ، ۱۳۸۳ ) . فن آوری اطلاعات و ارتباطات تأثیر قابل توجهی در امر یادگیری دارد که شامل تغییر نقش فراگیران و معلمان ، مشارکت بیشتر دانش آموزان با همسالان ، افزایش استفاده از منابع خارج از متون درسی و رشد و بهبود مهارت‌های طراحی و ارائه مطالب می‌باشد ( افضل نیا ، ۱۳۸۷ ). به طور کلی نقش دانش‌آموز در محیط یادگیری مبتنی برفن آوری اطلاعات و ارتباطات دستخوش تغییر می‌گردد و در این فرایند دانش‌آموزان فعالند و به تولید دانش می‌پردازند ( آرمیتاژ[۱] ، ۲۰۰۳ ) .فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ایجاد انگیزه ، عمق و وسعت دادن به یادگیری و پایدار ساختن آن و رفع خستگی و کسالت دانش‌آموزان و ایجاد مهارت ذهنی جهت پاسخگویی به پرسش‌ها نقش مؤثری دارد.
یکی از معضلات امروز در عرصه‌ی آموزش و پرورش ، فقدان علاقه‌ی دانش‌آموزان به یادگیری به ویژه در دروسی چون درس ریاضی است. علی‌رغم اهمیت تمامی دوره‌های تحصیلی ، از آنجا که دوره‌ی دبیرستان زیر بنا و پایه‌ی ساخت شخصیت علمی دانش‌آموزان و زمینه‌ساز ایجاد نگرش مثبت یا منفی آنان نسبت به دروس ، به ویژه درس ریاضی است باید با روش نوین علاقه‌مندی به این درس و آموزش را به ویژه در این پایه تحصیلی و در این درس خاص ایجاد کرد . یکی از روش‌های نوین آموزشی استفاده از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات است. کاربرد این روش در درس ریاضی باعث علاقه‌مندی دانش‌آموزان به درس می‌گردد. چرا که در این روش ، تدریس همراه با تصاویر زیبا صورت می‌گیرد و از طرفی چون دانش‌آموز در یادگیری نقش دارد ، باعث علاقه و تعمیق یادگیری وی می‌گردد.
در دهه‌های اخیر رویکرد‌های سنتی یادگیری با ظهور فن‌آوری‌های نوین چند رسانه‌ای‌ها، فرارسانه‌ها و ارتباطات از راه دور دستخوش تغییرات اساسی شده است . استفاده از فن‌آوری‌ها به دلیل تخصصی بودن حوزه‌ی کاری ، تعیین کنندۀ موفقیت رسیدن به اهداف آموزش و پرورش است. روش‌های آموزشی نیز نیاز‌مند بازنگری است تا با بهره گرفتن از یافته‌های نوین پژوهشی ، بتواند بیشترین بازده را برای دانش‌آموزان داشته باشد ( کشاورز ، ۱۳۸۸ ).
ورود چند رسانه‌ای‌ها و ارائه دروس به صورت الکترونیکی در آموزش و پرورش انقلابی در زمینه تدریس ، عملکرد تحصیلی و روش‌های نوین مشارک دانش‌آموزان ایجاد کرده است . به کارگیری فناوری‌های نوین مزایایی به همراه داشته است: تلفیق فناوری اطلاعات در آموزش یادگیری خود گردان را افزایش می‌دهد. استفاده از فناوری‌ها و نرم افزارهای چند رسانه‌ای به فرد یادگیرنده این امکان را می‌دهد که بجای واکنش‌های منفعلانه در فرایند یادگیری ، ابتکار عمل را به دست گرفته ، با انتخاب مواد آموزشی مناسب یادگیری هدفمند و معنادار داشته باشد. با توجه به مطالب فوق در این پژوهش محقق در صدد است تا به این پرسش اساسی پاسخ دهد که: آیا نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان تأثیر دارد؟
۱-۳- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
برکسی پوشیده نیست که اغلب دانش آموزان سال اول دبیرستان در یادگیری درس ریاضی با مشکلات جدیدی رو به رو هستند بطوریکه غالباً عنوان می کنند ” ما این درس را نمی‌توانیم یاد بگیریم ، این درس بسیار مشکل است ، دبیر برای تدریس بسیار زحمت می کشد ولی ذهن ما قادر به فراگیری مطالب نیست ” بررسی های انجام شده نشان می دهد که دانش آموزان تمرکز کافی روی مطالب درسی ندارند بجای دنبال کردن مطالب و یافتن ریشه‌های ضعف ، با بیان مطالب ذکر شده فوق خود را از یادگیری مبّرا می‌نمایند. دبیران با بهره گرفتن از روش‌های سنتی حداکثر تلاش خود را جهت انتقال مفاهیم و موارد پایه‌ای به دانش‌آموزان انجام می‌دهند ولی متأسفانه تلاش آنها به درب‌های بسته ذهن غالب دانش‌آموزان برخورد نموده و قادر به نفوذ در آنها نیست. ما می‌دانیم که عدم یادگیری درس ریاضی باعث کاهش قدرت تجزیه و تحلیل منطقی امور و حتی درک عمیق مطالب درسی سایر دروس می‌گردد و قدرت انتزاع مطالب از محیط را کم می کند. یادگیری این درس برای علوم نظامی ، اقتصادی و فنی اجتناب ناپذیر است. بدین سبب جهت انجام فرایند یادگیری درس ریاضی در دانش‌آموزان به دنبال راهی هستیم که ابتدا علاقه‌مندی به درس که همان موتور محرکه حرکت در مسیر یادگیری است ایجاد نمائیم تا جائیکه جذابیت کارها علاوه بر انگیزه وجودی انجام آن وابسته به شیوه ارائه آنها نیز می باشد.
افزایش حجم دانش واطلاعات ، کهنه شدن سریع مطالب درسی، تغییرات سریع جامعه و قابل پیش‌بینی نبودن آینده ، لزوم آموزش و یادگیری مداوم را به جای آموزش مقطعی ایجاب می‌کند. از سوی دیگر آموزش مداوم ، شیوه‌ی یادگیری جدیدی را می‌طلبد ، شیوه‌ای که به کمک آن ، فرد بتواند به طور خود‌گردان و مستقل و برای همه عمر به مطالبه‌ی دانش و استفاده از آن بپردازد ( حاجی کتابی ، ۱۳۸۱ ).
امروزه نیاز به روش‌های نوین تدریس با توجه به پیشرفت روز افزون علم و فن آوری حس می‌شود ، باید به دنبال روش‌های تدریسی بود تا بتوان دانش‌آموزان را از حفظ طوطی‌وار به سوی یادگیری سوق داد. استفاده از روش‌های فعال تدریس از روش‌هایی است که کمک شایانی به دانش‌آموزان و دبیران می‌کند. روش‌های فعال تدریس روش‌هایی هستند که فعالیت ذهنی دانش‌آموزان را در زمینه‌های عمومی وی بر می‌انگیزد ( تاتل[۲] ، ۲۰۰۸ ).
فن آوری‌های جدید با فراهم آوردن فرصت‌هایی مناسب در جهت استعدادها و علایق شخصی دانش‌آموزان به بهبود نظام آموزشی مدارس کمک شایانی می‌کنند. هم چنین به کارگیری فن آوری آموزشی در سطح مدارس باعث می شود تا علاقه و انگیزه دانش‌آموزان به یادگیری بیشتر شده و آنها خود را در یادگیری درگیر کنند که این امر یادگیری معنادار ، سریع و بهتر را در بر دارد ( هنیفین[۳] ، ۲۰۰۰ ).
حال با عنایت به اهمیت و ضرورت یادگیری و ایجاد علاقه‌مندی برای یادگیری دانش‌آموزان در نظام آموزش و پرورش در کلاس درس و همچنین با توجه به اینکه در سال‌های اخیر وزارت آموزش و پرورش با توجه به سند تحول بنیادین در جهت تولید محتوای الکترونیکی توسط دبیران و دانش‌آموزان و استفاده از نرم افزارهای آموزشی در کلاس درس تلاش‌هایی را مبذول داشته است لذا پژوهش درباره‌ی تأثیر نرمافزارهای آموزشی بر یادگیری و علاقمندی به درس دانش‌آموزان از ضرورت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد که در این تحقیق مورد توجه و بررسی قرار گرفته است . اهمیت این پژوهش و نتیج عملی آن می‌تواند در استفاده مدیران ، معلمان و برنامه‌ریزان آموزش و پرورش مؤثر بوده ، همچنین می‌تواند مورد بهره‌گیری محققان و پژوهشگران بعدی قرار گیرد.
۱-۴- اهداف پژوهش
۱-۴-۱- هدف کلی :
بررسی تأثیر نرمافزارهای چند رسانه‌ای بر یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان سال اول دبیرستانهای شهرستان قائم شهر.
۱-۴-۲- اهداف جزیی :
- تعیین تأثیر نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر افزایش سرعت یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان.
- تعیین تأثیر نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر یادگیری معنادار درس ریاضی دانش‌آموزان.
- تعیین تأثیر نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر دقت یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان.
- تعیین تأثیر نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر علاقمندی به حل مسائل درس ریاضی دانش‌آموزان.
- تعیین تأثیر نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر علاقمندی به توضیح مسائل درس ریاضی دانش‌آموزان.
۱-۵- سؤالات پژوهش
۱-۵-۱- سؤال اصلی:
آیا نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان سال اول دبیرستان مؤثر است؟
۱-۵-۲- سؤالات فرعی :
- آیا نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر افزایش سرعت یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان سال اول دبیرستان مؤثر است؟
- آیا نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر یادگیری معنادار درس ریاضی دانش‌آموزان سال اول دبیرستان مؤثر است؟
- آیا نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر دقت یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان سال اول دبیرستان مؤثر است؟
- آیا نرم افزارهای چند رسانه‌ای بر علاقمندی به حل مسائل در یادگیری درس ریاضی دانش‌آموزان سال اول دبیرستان مؤثر است؟
